​

 

​

 

Συχνά αναφερόμαστε στα μάτια ως τον ‘καθρέπτη της ψυχής’, ωστόσο η κατάσταση των ματιών αντανακλά και τη συνολική μας υγεία. Μια πλήρης οφθαλμολογική εξέταση  μπορεί να αναδείξει θέματα υγείας που καμία άλλη ειδικότητα δεν μπορεί να αναγνωρίσει, τουλάχιστον όχι σε τόσο πρώιμα στάδια. Η οφθαλμολογία έχει το μοναδικό προνόμιο να είναι η μόνη ειδικότητα όπου ο ιατρός μπορεί να δεί, μέσα από το διάφανο κερατοειδή,  μέσα στο σώμα μας. Βλέπει και εξετάζει με τα ίδια του τα μάτια τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, τα οπτικά νεύρα μέχρι και κύτταρα φλεγμονής βλέπει και αξιολογεί μέσα στα διάφανα μέσα στου οφθαλμού. Μία φλεγμονή ή ένα αποφρακτικό αγγειακό επεισόδιο, τις περισσότερες φορές είναι άμεσα ορατά, και δε χρειάζεται ο ιατρός να παραγγείλει εργαστηριακές ή παρακλινικές εξετάσεις για να υποστηρίξει τη διάγνωσή του.

Ας δούμε όμως ποιες είναι οι πιο συχνες παθήσεις τις οποίες ο οφθαλμίατρος οφείλει να αναγνωρίσει προκειμένου να κατευθύνει τον ασθενή στη σωστή κατεύθυνση.

​

1.       Σακχαρώδης διαβήτης: Ο ειδικός οφθαλμίατρος με μια απλή εξέταση (βυθοσκόπηση) είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα τυπικά σημεία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, συχνά μάλιστα σε στάδια υποκλινικού διαβήτη. Η νόσος του σακχαρώδη διαβήτη επηρεάζει τα μικρής διαμέτρου αγγεία τα οποία ο οφθαλμίατρος μπορεί άμεσα να εξετάσει. Μπορεί μάλιστα να αναγνωρίσει τη σοβαρότητα αλλά και τη χρονιότητα του διαβήτη.

​

2.       Αρτηριακή υπέρταση και καρδιαγγειακά: Η χρόνια υπέρταση αλλά και τα οξέα υπερτασικά επεισόδια, όπως πχ η κακοήθης υπέρταση ή η υπέρταση απόρροια νεφρικής ανεπάρκειας, συχνά αναγνωρίζονται από τον οφθαλμίατρο σε μία εξέταση ρουτίνας. Ασθενείς με καρδιακές αρρυθμίες ή στένωση καρωτίδων μπορούν να εμφανιστούν στο οφθαλμολογικό ιατρείο με συμπτώματα παροδικής αμαύρωσης ή και απώλειας της όρασης. H έγκαιρη αναγνώριση του κινδύνου για τη ζωή του ασθενούς μπορεί να αποβεί σωτήρια.

​

3.       Ενδοκράνια υπέρταση: Στην περίπτωση αυτή η συμβολή του οφθαλμιάτρου μπορεί να είναι καθοριστική για τη ζωή του ασθενούς. Τυπικά ο ασθενής μπορεί να προσέλθει στον οφθαλμίατρο λόγω πονοκεφάλου, συχνά μετά από παραπομπή του νευρολόγου. Η εξέταση του οπτικού δίσκου – δηλαδή της κεφαλής του οπτικού νεύρου μπορεί να εγείρει σοβαρή κλινική υποψία  και σε συνδυασμό με παρακλινικές εξετάσεις να κατευθύνει τη διάγνωση με τη συνδρομή πάντα του νευρολόγου.

 

4.       Σκλήρυνση κατά πλάκας: Η νευροεκφυλιστική αυτή ασθένεια εκδηλώνεται σε μεγάλο ποσοστό με συμπτώματα πρώτα από τα μάτια. Είναι πλέον ρουτίνα για τον οφθαλμίατρο η αναγνώριση των τυπικών κλινικών σημείων και συμπτωμάτων της οπτικής νευρίτιδας που αποτελεί ένα από τα βασικά κριτήρια διάγνωσης της νόσου.

 

5.       Όγκοι του εγκεφάλου ή αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια συχνά εκδηλώνονται με δυσλειτουργία των εξωφθαλμίων μυών ή απώλεια τμήματος του οπτικού πεδίου. Ο υποψιασμένος οφθαλμίατρος οφείλει να συνδράμει στη διάγνωση αφού μπορεί να αξιολογήσει άμεσα την κατάσταση του οπτικού νεύρου (η μόνη ορατή νευρολογική δομή του σώματος), αλλά και έμμεσα αξιολογόντας την οπτική οξύτητα, την αντίληψη των χρωμάτων και κυρίως εξετάζοντας το οπτικό πεδίο.

 

6.       Διαταραχές θυροειδους αδένα: Μία από τις τυπικές εκδηλώσεις των διαταραχών της λειτουργίας του θυροειδούς είναι η ερυθρότητα και ο ερεθισμός των οφθαλμών, ενώ σε πιο προχωρημένες βλάβες έχουμε εκδήλωση εξωφθάλμου, διπλωπίας, γλαυκώματος ως και απώλειας της όρασης. Μια απλή εργαστηριακή εξέταση των θυροειδικών ορμονών και η συνεργασία με τον ενδοκρινολόγο, μπορεί να έχουν δραματικά θετική συνεισφορά στην πορεία της νόσου και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

 

7.       Αυτοάνοσα νοσήματα: Πρόκειται για νοσήματα που συχνά ταλαιπωρούν επί χρόνια τους ασθενείς οι οποίοι απευθύνονται σε πολλές διαφορετικές ειδικότητες και υποβάλλονται σε πανάκριβες και συχνά αχρείαστες εργαστηριακές και παρακλινικές εξετάσεις. Και πάλι η ευθύνη αλλά και η συμβολή του οφθαλμιάτρου στη διάγνωση, αντιμετώπιση και παρακολούθηση είναι πρωταρχικής σημασίας. Παθήσεις όπως η αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα η οποία μπορεί να υποβόσκει αδιάγνωστη για χρόνια με συμπτώματα δυσκαμψίας και οσφυαλγίας, εκδηλώνεται συχνά με φλεγμονή στα μάτια, γνωστή ως ραγοειδίτιδα. Τυπικές εκδηλώσεις στα μάτια έχουν επίσης η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn και ο Συστηματικός Ερυθυματώδης Λύκος, ενώ σε πολλές περιπτώσεις  αυτοάνοσων νοσημάτων, η προσβολή των οφθαλμών είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

 

8.       Ο υποσιτισμός και η έλλειψη βιταμινών, ιδιαίτερα σε βαρείς καπνιστές και χρήστες αλκοόλ μπορεί επίσης να εκδηλωθεί με μη-ειδικά συμπτώματα, όπως έκπτωση όρασης και χρωματικής αντίληψης. Ο οφθαλμίατρος οφείλει να υποπτευθεί την περίπτωση αυτή και να παραγγείλει εργαστηριακές εξετάσεις.

 

9.       Παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος: Κάθε πάθηση που προσβάλλει την άμυνα του οργανισμού μπορεί να εμφανίσει εκδηλώσεις από τα μάτια. Τυπικές περιπτώσεις είναι η λευχαιμία, το AIDS, ο καρκίνος και τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα. Στις περιπτώσεις αυτές, εκδηλώνονται στα μάτια λοιμώξεις από άτυπους μικροοργανισμούς, οι οποίοι απέναντι σε ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα δε θα είχαν τύχη. Χαρακτηριστική και συχνή είναι η περίπτωση του Έρπη Ζωστήρα, και ο οφθαλμίατρος που θα κληθεί να τον αναγνωρίσει, θα πρέπει λάβει ενδελεχές ιστορικό για την υγεία του ασθενούς.

 

10.    Παθήσεις του πηκτικού μηχανισμού όπως περιπτώσεις θρομβοπενίας, λευχαιμίας, έλλειψης παραγόντων της πήξης του αίματος ή χρήση αντιπηκτικών με αρρύθμιστη δόση. Αυτές οι περιπτώσεις μπορούν να εκδηλωθούν με αιμορραγίες από το πρόσθιο χιτώνα του ματιού (υπόσφαγμα) ή από τον οπίσθιο πόλο. Σε κάθε περίπτωση μια αιμορραγία στον οφθαλμό γίνεται άμεσα αντιληπτη από τον ασθενή και ο ιατρός όπου θα απευθυνθεί φέρει την ευθύνη να

αναγνωρίσει αν απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση.

 

11.    Σύνδρομο υπνικής άπνοιας: Όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, ένας οφθαλμίατρος οφείλει να γνωρίζει τη θετική συσχέτιση μεταξύ του συνδρόμου χαλαρού βλεφάρου και της υπνικής άπνοιας. Με μερικές απλές ερωτήσεις μπορεί να αναγνωρίσει ασθενείς υψηλού κινδύνου.

 

12.    Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: Οι φορές όπου ο ειδικός οφθαλμίατρος έρχεται αντιμέτωπος με χρόνιες παθήσεις των ματιών που οφείλονται σε μικροοργανισμούς όπως τα χλαμύδια ή το μικρόβιο της Σύφιλης είναι ευτυχώς σπάνιες, ωστόσο η συνεισφορά του στη διάγνωση των παθήσεων αυτών είναι πρωτίστης σημασίας.

 

14.    Ανεπιθύμητες δράσεις φαρμάκων: Δεν πρόκειται βεβαίως για πραγματική πάθηση, ωστόσο μπορεί ένα άτυπο σύμπτωμα από τους οφθαλμούς να είναι αποτέλεσμα παρενεργειών κάποιου φαρμάκου που χρησιμοποιείται για συστηματικό νόσημα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι κάποια φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης που συχνα προκαλούν οφθαλμικές φλεγμονές, φάρμακα κατά της ακμής που μπορούν να προκαλέσουν οίδημα του οπτικού νεύρου και απώλεια όρασης, ενώ ορισμένα φάρμακα κατά της επιληψίας και ημικρανίας μπορούν να προκαλέσουν γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του τρόμου στους ασθενείς με τη νόσο του Πάρκινσον, είναι γνωστό ότι προκαλούν ξηροφθαλμία. Σε κάθε περίπτωση τόσο ο ασθενής όσο και ο ιατρός οφείλουν να είναι ενήμεροι για τις ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων που χρησιμοποιούν και οι οποίες είναι καταγεγραμμένες στο ενημερωτικό φυλλάδιο των φαρμάκων. Αν υπάρχει υποψία για ανεπιθύμητη δράση φαρμάκου η οποία δεν έχει καταγραφεί, οφείλει ο ιατρός να ενημερώσει τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων.

​

Η ειδικότητα του οφθαλμιάτρου έχει το μοναδικό προνόμιο να εξετάζει ιστούς τους οποίους ο ιατρός βλέπει άμεσα, ενώ μπορεί ακόμα και να τους φωτογραφίσει προκειμένουν να έχει μέτρο σύγκρισης κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή και για να ανατρέξει στη βιβλιογραφία.

Επίσης μπορεί να αναγνωρίσει παθήσεις ακόμα και όταν η συνεργασία του ασθενούς δεν είναι εφικτή, όπως πχ σε μικρά παιδιά, ακόμη και βρέφη, σε άτομα με μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα επικοινωνίας ή και απώλεια συνείδησης.

​

Ο οφθαλμίατρος όπως και κάθε εξειδικευμένος ιατρός είναι πρώτα από όλα γενικός ιατρός και οφείλει να συνδράμει τα μέγιστα στην ενημέρωση, στην πρόληψη ασθενειών καθώς και στην ανακούφιση και διατήρηση της υγείας των ασθενών του.